Tìm hiểu kết cấu mái nhà của nhà gỗ Bắc Bộ truyền thống

Mái nhà gỗ Bắc Bộ là biểu tượng của kiến trúc truyền thống Việt Nam, vừa bền vững vừa giàu giá trị văn hóa. Với thiết kế cầu kỳ, mỗi chi tiết trong kết cấu mái nhà đều phản ánh sự tài hoa của người xưa và tinh thần gắn bó với thiên nhiên, làng quê. Cùng tìm hiểu sâu hơn về kết cấu độc đáo này để cảm nhận vẻ đẹp và ý nghĩa của một di sản kiến trúc đáng tự hào.

Giới thiệu chung về kết cấu mái nhà trong kiến trúc cổ truyền 

Mái nhà trong kiến trúc cổ truyền Việt Nam không chỉ là nơi che mưa, chắn nắng mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa và tâm linh. Đối với những ngôi nhà gỗ truyền thống, đặc biệt là ở vùng Bắc Bộ, mái nhà được xem như “linh hồn” của công trình, thể hiện sự tài hoa của người thợ thủ công và sự tinh tế trong lối sống của người Việt.

Kết cấu mái nhà gỗ cổ truyền được thiết kế tỉ mỉ với nhiều bộ phận kết nối chặt chẽ như hoành, rui, mè và ngói lợp. Không chỉ đảm bảo sự bền vững, hệ mái còn tạo nét đẹp hài hòa.

Ngoài công năng sử dụng, mái nhà còn phản ánh triết lý sống thuận theo tự nhiên của người xưa. Với độ dốc vừa phải, kiểu dáng thanh thoát, mái nhà gỗ Bắc Bộ phù hợp với điều kiện khí hậu, giúp chống chịu mưa gió hiệu quả, đồng thời giữ cho không gian bên trong luôn mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.

Kết cấu mái nhà của nhà gỗ Bắc Bộ 

Kiến trúc mái nhà gỗ Bắc Bộ được thiết kế với sự kết hợp hài hòa giữa các thành phần chịu lực và trang trí, mang lại vẻ đẹp bền vững và tinh tế. 

Hoành – Nâng đỡ mái nhà

Hoành là bộ phận chịu lực chính, được đặt ngang trên các cột trụ, đóng vai trò như xương sống của kết cấu mái nhà. Gỗ sử dụng làm hoành thường là các loại gỗ có khả năng chống mối mọt và chịu lực tốt như gỗ lim, gỗ mít hoặc gỗ xoan.

Trong xây dựng nhà gỗ Bắc Bộ, hoành không chỉ đảm bảo chức năng chịu lực mà còn được chạm khắc tinh xảo với các họa tiết truyền thống như hoa văn mây, rồng, phượng. Các họa tiết này mang ý nghĩa phong thủy, đem lại may mắn và thịnh vượng cho gia đình.

Rui – Kết cấu dọc giúp cân bằng mái

Rui là những thanh gỗ đặt dọc, vuông góc với hoành, có nhiệm vụ truyền tải trọng từ lớp ngói lợp xuống hệ hoành và cột trụ. Chức năng của rui không chỉ nằm ở việc chịu lực mà còn giúp định hình độ dốc của mái nhà, đảm bảo nước mưa dễ dàng thoát xuống, không gây ứ đọng. 

Độ bền của rui có ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ của mái nhà, vì vậy chúng thường được xử lý kỹ càng để chống cong vênh và mối mọt theo thời gian.

Mè – Kết cấu giúp nâng đỡ ngói

Mè là hệ thống các thanh ngang nhỏ hơn, được đặt trên rui, có nhiệm vụ giữ và nâng đỡ lớp ngói lợp. Khoảng cách giữa các thanh mè được bố trí đều đặn, giúp ngói lợp kín khít, vừa chắc chắn vừa thẩm mỹ. Đây là yếu tố quan trọng trong kết cấu mái nhà, quyết định độ phẳng và tính thẩm mỹ của mái nhà. Mè được coi là phần không thể thiếu trong việc định hình và bảo vệ lớp ngói lợp khỏi những tác động của gió mạnh hoặc mưa lớn.

Gạch màn – Hệ thống chắn gió và mưa

Gạch màn là lớp gạch được lợp viền xung quanh mái nhà, thường đặt ở mép mái, có tác dụng chắn gió lùa và ngăn nước mưa thấm vào kết cấu bên trong. Với nhà gỗ Bắc Bộ, gạch màn không chỉ là bộ phận bảo vệ mà còn là yếu tố thẩm mỹ, được trang trí với những hoa văn đơn giản nhưng gần gũi như sóng nước, hoa sen hay hình mây.

Lớp gạch màn này được sắp xếp khéo léo để tạo độ kín, bền chắc và phù hợp với phong cách tổng thể của mái nhà gỗ truyền thống.

 Ngói lợp – Chất liệu chính cho mái nhà

Ngói lợp là lớp ngoài cùng của kết cấu mái nhà, đóng vai trò quyết định tính thẩm mỹ và khả năng chống chịu thời tiết. Ngói lợp phổ biến trong nhà gỗ Bắc Bộ là ngói âm dương và ngói vảy cá, được làm từ đất sét nung, mang lại vẻ đẹp mộc mạc và khả năng chống thấm tốt.

Quá trình lợp ngói yêu cầu sự tỉ mỉ, từ cách xếp lớp ngói sao cho khít đến việc tạo đường nối để tránh nước mưa thấm qua. Lớp ngói không chỉ bảo vệ ngôi nhà khỏi mưa nắng mà còn giữ không gian bên trong mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. 

Những lưu ý chung khi lắp dựng mái nhà gỗ 

Để đảm bảo mái nhà không chỉ đẹp mà còn bền vững theo thời gian, gia chủ cần chú ý những điểm sau:

• Lựa chọn vật liệu gỗ chất lượng cao: Gỗ sử dụng cho mái nhà cần được chọn lọc kỹ lưỡng, ưu tiên các loại gỗ cứng, chịu lực tốt như gỗ lim, gỗ mít, gỗ xoan. Gỗ cũng phải được xử lý chống mối mọt, chống ẩm trước khi đưa vào sử dụng để tránh ảnh hưởng đến kết cấu trong thời gian dài.
• Đảm bảo độ dốc của mái nhà phù hợp: Độ dốc của mái nhà cần được thiết kế dựa trên điều kiện khí hậu khu vực. 
• Lắp ráp hoành, rui, mè đúng kỹ thuật: Các bộ phận như hoành, rui và mè cần được lắp đặt chính xác, đảm bảo liên kết chặt chẽ để chịu được trọng lượng của toàn bộ mái.
• Chọn loại ngói phù hợp và lợp đúng quy trình: Ngói lợp nên sử dụng ngói đất nung truyền thống như ngói âm dương, ngói vảy cá để đảm bảo độ bền và phù hợp với kiến trúc nhà gỗ. Khi lợp, cần tuân thủ nguyên tắc xếp ngói từ dưới lên trên, các mối ghép phải khít để tránh thấm nước và tăng tính thẩm mỹ cho mái.
• Kiểm tra và gia cố hệ thống chắn gió, thoát nước: Lớp gạch màn ở viền mái cần được lắp đặt chắc chắn để chắn gió, đặc biệt quan trọng với những khu vực có gió mạnh. Đồng thời, cần kiểm tra hệ thống thoát nước mưa, đảm bảo nước không bị ứ đọng làm ảnh hưởng đến độ bền 

Kết cấu mái nhà gỗ Bắc Bộ là một phần không thể thiếu trong di sản kiến trúc truyền thống Việt Nam. Dù trong dòng chảy hiện đại, mái nhà gỗ Bắc Bộ vẫn là biểu tượng của sự che chở, ấm áp và gắn kết trong đời sống người Việt, xứng đáng được bảo tồn và trân trọng.

Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc

Số điện thoại: 0973812666

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ 

>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp