Cách trang trí bàn thờ gia tiên trang nghiêm, giữ gìn gia phong 

Cách trang trí bàn thờ gia tiên không chỉ đòi hỏi sự trang nghiêm mà còn cần tuân thủ nguyên tắc phong thủy và văn hóa truyền thống. Bài viết dưới đây giúp gia chủ lựa chọn vị trí, hướng đặt bàn thờ và cách bày trí vật phẩm sao cho đúng chuẩn, giữ trọn đạo hiếu và nét đẹp gia phong.

Bộ gian thờ đầy đủ của Nhà gỗ Phúc Lộc

Vị trí và hướng đặt bàn thờ gia tiên 

Với những công trình nhà gỗ cổ truyền, chọn vị trí và hướng đặt bàn thờ gia tiên là một phần quan trọng không thể thiếu trong cách trang trí bàn thờ gia tiên.

Chọn vị trí đặt bàn thờ

Theo truyền thống nhà gỗ Bắc Bộ, bàn thờ gia tiên thường được đặt tại gian giữa (gian chính tòa nhà 3 gian hoặc 5 gian), vị trí trang trọng nhất trong ngôi nhà. Đây là nơi quy tụ linh khí, vừa tĩnh lặng vừa thiêng liêng, thể hiện sự tôn kính tuyệt đối đối với tổ tiên.

Tuyệt đối không đặt bàn thờ gần nhà vệ sinh, nhà bếp hoặc dưới xà ngang vì những nơi này có thể gây tán khí, ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm của không gian thờ tự. Trong trường hợp nhà phố hoặc không gian nhỏ, cần bố trí phòng riêng để đảm bảo yếu tố thanh tịnh và trang nghiêm.

Lựa chọn hướng đặt bàn thờ

Việc xác định hướng đặt bàn thờ gia tiên ảnh hưởng đến vận khí và sự hưng thịnh của cả gia đình. Theo quan niệm truyền thống, hướng bàn thờ phải “tọa cát, hướng cát” – tức là tọa ở phương vị tốt và nhìn về hướng tốt, hợp mệnh gia chủ.

• Gia chủ thuộc Đông Tứ mệnh (Khảm, Ly, Chấn, Tốn): Nên đặt bàn thờ nhìn về hướng Bắc, Đông, Đông Nam hoặc Nam.
• Gia chủ thuộc Tây Tứ mệnh (Càn, Đoài, Cấn, Khôn): Bàn thờ nên quay về hướng Tây, Tây Nam, Tây Bắc hoặc Đông Bắc.
• Hướng Nam là hướng phổ biến trong các công trình nhà gỗ cổ truyền. Theo quan niệm xưa, hướng Nam là phương dương, đón ánh sáng, gió lành và vượng khí, được xem là hướng của bậc chính nhân quân tử.
• Hướng nhìn ra cửa chính: Với kết cấu nhà gỗ truyền thống ba gian hoặc năm gian, bàn thờ thường đặt ở gian giữa và hướng thẳng ra cửa lớn, thể hiện sự đón tiếp tổ tiên, thần linh vào nhà mỗi dịp lễ Tết, giỗ chạp. 

Bố trí vật phẩm trên bàn thờ gia tiên

Trong kiến trúc nhà gỗ kẻ truyền, cách bố trí vật phẩm trên bàn thờ được thực hiện cẩn trọng theo nguyên tắc “trên cao thờ Phật – dưới thờ gia tiên”, “trái – dương, phải – âm”

Ngai thờ và bài vị

Ngai thờ (còn gọi là Ỷ thờ) là biểu tượng quyền uy của tổ tiên, tượng trưng cho ngôi vị tôn kính tối cao. Bên trong ngai là bài vị, tấm thẻ khắc họ tên, chức tước và năm sinh, năm mất của tổ tiên. Bài vị được sơn son thếp vàng, đặt ngay chính giữa và vị trí cao nhất trên bàn thờ. Với nhà gỗ cổ truyền, ngai thờ thường được đặt trong khám thờ hoặc có mái che bằng gỗ, mang lại sự trang nghiêm, cổ kính.

Ảnh thờ

Ảnh thờ là hình ảnh của người đã khuất, thường đặt trước bài vị và phía dưới ngai thờ. Ảnh được đóng khung trang trọng, có chân đế hoặc treo cố định trên vách hậu bàn thờ. Nguyên tắc xếp ảnh thờ:

• Người mất trước đặt ở bên trái (theo hướng nhìn từ ngoài vào), người mất sau đặt bên phải.
• Nếu là ảnh thờ vợ chồng, người nam đặt bên trái, nữ đặt bên phải.
• Ảnh nên in đen trắng hoặc nâu đất, tránh dùng ảnh màu lòe loẹt, không phù hợp không gian thờ cúng.

Bát hương

Bát hương là trung tâm linh khí của bàn thờ – nơi “tụ khí”, “tụ tâm” và cũng là nơi thắp hương cầu nguyện trong các dịp giỗ chạp, lễ Tết. Cách bố trí bát hương theo truyền thống Bắc Bộ:

• Bàn thờ gia tiên thường có 3 bát hương: Bát ở giữa thờ Thổ Công – Táo Quân (thần linh cai quản đất đai, nhà cửa). Hai bát hai bên thờ gia tiên và bà cô – ông mãnh.
• Bát hương đặt thẳng hàng với bài vị, không xô lệch, không dịch chuyển tùy tiện sau khi an vị.

Đèn thờ và nến

Ánh sáng trên bàn thờ mang ý nghĩa soi sáng tâm linh và dẫn đường cho vong linh tổ tiên quy tụ về mỗi dịp lễ.

• Đèn dầu hoặc đèn lồng thờ bằng đồng: Tỏa ánh sáng vàng ấm, dịu nhẹ, tượng trưng cho ánh sáng của trời đất.
• Nến thờ: Chỉ dùng vào các dịp đặc biệt như lễ giỗ, Tết cổ truyền, được đặt hai bên bát hương theo nguyên tắc đối xứng.

Ngày nay, có thể thay thế bằng đèn điện trang trí dạng giả nến nhưng phải đảm bảo màu sắc nhã nhặn, không dùng đèn LED nhấp nháy, đèn màu lòe loẹt vì sẽ làm mất tính trang nghiêm.

Các vật phẩm khác

Ngoài những vật phẩm chính, bàn thờ gia tiên truyền thống tại nhà gỗ Bắc Bộ thường có:

• Lọ hoa: Đặt bên phải, thường cắm hoa cúc vàng, hoa huệ, hoa sen – những loại hoa mang ý nghĩa thanh khiết, cao quý. Tránh cắm hoa dại, hoa có gai hoặc hoa giả.
• Đĩa thờ hoa quả: Đặt ở trung tâm, phía trước bát hương, dùng để bày trái cây, trầu cau, bánh kẹo trong các dịp cúng lễ.
• Ống hương, ống đựng đũa thờ: Đặt bên trái hoặc sau bát hương, chứa nhang sạch và đũa ngọc dùng riêng cho việc cúng lễ.
• Đỉnh đồng – đôi hạc – đôi nến đồng: Là bộ tam sự hoặc ngũ sự đặt phía sau bát hương, tượng trưng cho sự kết nối âm dương và sự trường tồn của gia đạo.
• Chén nước, rượu: Thường bày theo bộ 3 hoặc 5, tượng trưng cho ngũ hành, ngũ phương. Khi cúng lễ nên dùng nước sạch, rượu trắng và thay mới hàng ngày.

Những điều cần tránh khi trang trí bàn thờ gia tiên

Dù bài trí đẹp đến đâu, nếu vi phạm những điều kiêng kỵ dưới đây, không gian thờ cúng vẫn có thể mất đi sự tôn nghiêm:

• Không đặt bàn thờ đối diện gương soi hoặc cửa nhà vệ sinh, vì dễ gây tán khí.
• Không dùng hoa quả giả, đồ thờ bằng nhựa trên bàn thờ gia tiên.
• Không để đồ đạc linh tinh hoặc đặt vật dụng cá nhân lên bàn thờ.
• Không trang trí bàn thờ theo kiểu hiện đại, lòe loẹt với đèn nhấp nháy, hoa giả sặc sỡ, điều này làm mất đi sự trang trọng vốn có của không gian tâm linh.
• Không cắm hương nghiêng ngả, cháy dở hoặc để hương tàn rơi rụng bừa bãi.

>> Xem thêm: Cách bố trí nội thất nhà ba gian truyền thống Bắc Bộ đẹp tinh tế

Cách trang trí bàn thờ gia tiên không chỉ là việc sắp đặt hình thức, mà còn là cách thể hiện lòng hiếu kính, sự tôn trọng cội nguồn và gìn giữ nề nếp gia phong. Hy vọng những chia sẻ từ Nhà gỗ Phúc Lộc sẽ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích, giúp quý gia chủ kiến tạo không gian thờ cúng tôn nghiêm, thuận phong thủy, để từ đó vun đắp phúc khí và truyền giữ những giá trị thiêng liêng cho thế hệ mai sau.

Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc

Số điện thoại: 0973812666

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ 

>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp